Moja Lađa

DVOR PRINCEZE GOLUBANE

Golubački grad je od 1948. godine pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture, a kategorizacijom nepokretnih kulturnih dobara 1979. proglašen je spomenikom kulture od izuzetnog značaja i nalazi se na teritoriji Nacionalnog parka Đerdap

Prema legendi, na dvoru u tvrđavi iznad Dunava živela je princeza Golubana, koja je odbila ljubav turskog paše, pa je zbog toga bila prikovana na stenu da tu umre. Uz povike turskog paše: „Babo, pokaj se“, stena je dobila ime Babakaj, a grad po Golubani – Golubac.

Po drugoj legendi stena je dobila ime po turskim rečima „babo“ (otac) i „kai“ (kamen), a po trećoj princeza Jerina, žena despota Đurađa, gajila je mnogo golubova na tvrđavi, pa otud ime Golubac. Kažu i da same kule tvrđave podsećaju na golubove na litici.

Dan-danas je u osnovi imena grada „golub“, i to ne samo na srpskom, već i u imenu grada na nemačkom, mađarskom i turskom, i zbog toga je golub simbol grada.

Utvrđenje je menjalo vlasnike

Grad Golubac nalazi se u severoistočnom delu Srbije, na ulazu Dunava u Đerdapsku klisuru. Ime je dobio po tvrđavi Golubački grad. Stoji zapisano da su u I veku pre nove ere Rimljani na obali Dunava sagradili utvrđenje u kojem je 299. godine boravio rimski car Dioklecijan. Padom rimskog carstva na tom području sukobljavale su se razne vojske, i svaka je uništavala to rimsko utvrđenje koje u jednom trenutku nije vredelo više obnavljati, pa je srušeno i sagrađeno novo. Ne zna se tačno kada, kao ni to da li su ga gradili Srbi, Vizantinci ili Mađari.

Golubac je građen lepezasto i sastoji se od tri dela: prednjeg, zadnjeg i gornjeg grada (sa citadelom), i čini ga ukupno devet kula i dve velike kolske kapije. Ispred grada nalazi se prednji zid, koji čini spoljni zid šanca. Grad je teškim lancem povezan sa stenom Babakaj, tako da je u potpunosti kontrolisao kako drumski, tako i rečni saobraćaj kroz Đerdapsku klisuru. Ispred tvrđave je bilo civilno naselje, o čemu danas svedoče samo neki delimično istraženi objekti.

Ono što se sigurno zna jeste da je osnovu, tj. Gornji grad tvrđave, podigao srpski (pravoslavni) velikaš. O tome svedoči mala pravoslavna kapela u sastavu četvrte kule. Smatra se da se grad proširio tokom srpske ili mađarske vlasti, iako nije isključeno da je u startu izgrađen u ovoj veličini. Poslednju fazu u gradnji tvrđave sproveli su Turci ojačavši šestu, sedmu, osmu i devetu kulu, i dodavši u produžetku spoljašnjeg bedema nisku artiljerijsku kulu, danas je još nazivaju 10. kulom, koja je kontrolisala Dunav i štitila pristanište za šajke.

Kako se čini po pisanjima, odmah nakon Kosovskog boja 1389. godine u grad ulazi Bajazit I. Grad je tada bio u rukama Mađara, koji ga 1403. godine predaju despotu Stefanu pošto je postao ugarski vazal. Trebalo je, prema ugovoru iz 1426. godine, da po despotovoj smrti (Stefan umire 1427. godine) zajedno sa Beogradom bude predat Mađarima. Međutim, vojvoda Jeremija ga iz nepoznatih razloga predaje Turcima. Prema Segedinskom miru, iz 1444. godine, između Mađara i Turaka srpska Despotovina biva obnovljena i u njen sastav ulazi i Golubac.

Nakon smrti despota Đurađa 1456. godine, Turci ga osvajaju. Mađari uspevaju da ga osvoje 1481. godine, ali ga vrlo brzo napuštaju. Od tada pa do 1867. godine, kada ga sa još nekim gradovima u Srbiji Turci predaju knezu Mihailu, Golubac se skoro sve vreme nalazio u njihovim rukama. Na kratko su ga držali Austrijanci i srpski ustanici tokom Kočine krajine i Prvog srpskog ustanka.

Kule u tvrđavi su sa drvenim spratovima i stepenicama u unutrašnjosti, dok su stepenice koje vode do njih kamene. Širina stepenika je nepunih 60 santimetara. Polovina kula je sa svih strana od kamena (1, 2, 4, 5), dok su ostale sa tri strane kamene, a četvrtu stranu, koja je okrenuta ka unutrašnjosti, nemaju (3, 6, 7, 8, 9).

Prva kula je Donžon. Ima osmostranu osnovu iz koje se uzdiže kružni vrh, u čijem se središtu nalazi kvadratna unutrašnjost. Ulazi se kroz vrata koja vode do terase zaštićene grudobranima, sa koje se ulazi u okrugli deo kule. Kroz kulu, oko kvadratne unutrašnjosti, vode kamene stepenice do vrha.

Druga kula ima kružni oblik i sa svih strana je kamena, dok treća kula ima kvadratnu osnovu. Slaba strana joj je okrenuta ka Donžon kuli, a na poslednjem spratu ima terasicu koja gleda ka Đerdapu.

Četvrta kula ima kvadratnu osnovu, ulaz u ravni tla, dok se sa jednog od njenih viših spratova izlazi na zid koji je povezuje sa trećom kulom, u kojem se nalazi kapija. U prizemlju je smeštena pravoslavna kapelica o čemu svedoče niše za oltar, đakonikon i proskomidija koji su okrenuti ka istoku, a izgrađeni su sa kulom, tj. nisu kasnije dozidane.

Peta kula je pravilnog kvadratnog oblika. Jedina vrata koja vode u nju smeštena su na zidu koji je spaja sa četvrtom kulom, do koje vode kamene stepenice. Šesta kula ima kvadratnu osnovu, ali je sa spoljašnje strane ojačana nepravilnom šestostranom osnovom. Kroz nju vode stepenice ka zidu koji je povezuje sa trećom kulom. Sedma takođe ima kvadratnu osnovu, a osma kula ima nepravilnu četvorostranu osnovu i nešto je niža od ostalih, dok deveta kula ima kvadratnu osnovu, a spolja ima osmostrano pojačanje.

Zidine danas

Neposredno posle Prvog svetskog rata kroz stenu, na kojoj se tvrđava nalazi, probijen je magistralni put koji prolazi kroz tvrđavu, koristeći obe kolske kapije u utvrdi, i taj put je najkraća veza Srbije sa istočnim delovima Balkanskog poluostrva.

Izgradnjom HE na Dunavu, njegov nivo kod Golupca se podigao, tako da su najniži delovi grada potopljeni. U godinama velikih suša moguće je uploviti stojećki na čamcu u zgradu u zadnjem gradu, dok se pri normalnom vodostaju čamac jedva provuče kroz ostatke zgrade. Početkom 21. veka svi delovi utvrde iznad puta bili su skroz obrasli rastinjem koje je skoro u potpunosti onemogućavalo kretanje kroz gornje delove utvrde, osim po malom uskom putiću koji je vodio do prve kule.

Tokom 2005. godine izvršena je akcija uklanjanja tog rastinja iz šanca i prednjeg grada, a u šancu je obnovljena česma podignuta u čast poljskog viteza Zaviše Crnog, koji je ostavio svoj život u Golupcu.

Zidine, kule i kamena stepeništa su u dosta dobrom stanju, ali su drveni spratovi i stepenice odavno istruleli i pretvorili se u prah. U petoj kuli su naknadno postavljena vrata, koja su u dosta dobrom stanju, kao i spratovi sa stepenicama kojima se moglo izaći na njen vrh. Viši spratovi su skroz urušeni, dok su daske, koje čine pod i grede koje ih drže, u nivou ulaznih vrata trule i potpuno nebezbedne.

Golubački grad je od 1948. godine pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture, a kategorizacijom nepokretnih kulturnih dobara 1979. proglašen je spomenikom kulture od izuzetnog značaja.

Danas je Golubac vrlo posećen, što zbog činjenice da kroz njega prolazi magistralni put, ali i zbog toga što se nalazi blizu Lepenskog Vira.

• < Prev
• Next >