Moja Lađa

Morski bedem Carigrada

Morski bedem Carigrada predstavlja deo kompleksa Carigradskih bedema koji je opasivao Carigrad u doba Vizantije sa morske strane.Formira ga bedem ojačan četvrtastim kulama,a čine ga dva dela:

• Bedem na obali Zlatnog roga

• Bedem na obali Crnog mora

Danas skoro i da ne postoji,pošto je njegov ogroman deo uništen tokom dugog procesa izgradnje Carigrada u osmanlijsko i tursko doba, najbolje očuvani deo nalazi se na ulazu u Bosfor,ispod kompleksa otomanske Topkapi palate.

Prvi bedem na morskoj obali je podignut oko 325.godine po naredbi Konstantina Velikog (324-337) u doba podizanja Novog Rima i sačinjavao je jedinstvenu zatvorenu celinu sa tzv. Konstantinovim bedemom. Vek kasnije, nakon gradnje tzv. Teodosijevih bedema morski bedem biva proširen da se povezao sa novom linijom kopnenih bedema. Taj posao je po naredbi Teodosija II(408-450) izveo 439.godine pretorijanski prefekt Istoka Kir Panopolit. Morski bedem je po izgledu podsećao na kopneni deo bedema, ali je imao samo jednu liniju bedema i bio je niži, jer Carigradu nije pretila opasnost sa mora pošto je Vizantija suvereno vladala Bosforom i Dardanelima, a njena mornarica je predstavljala najveću pomorsku silu tog doba. Prilikom združene opsade 626. godine koju su izveli Sloveni, Avari i Persijanci, slovenska flota je blokirala grad sa mora. Uništenje njenog većeg dela lukavstvom Jermena naseljenih u Carigradu, dovelo je do raspada avarskoslovenskog saveza i podizanja opsade.

Opadanje moći vizantijske flote na moru i uspon Saracena koji uspešno pljačkaju po Sredozemlju, primoravaju Anastasija II (713.-715.) da izvrši obnovu morskog bedema tokom svoje kratke vlade. Stotinak godina kasnije Mihajlo II (820.-829.) otpočinje veliku obnovu morskih bedema, koju je dovršio njegov naslednik Teofilo (829.-842.). Tokom radova izvedenih pod Teofilom bedem je povišen, a u njegovom sklopu izgrađen je i dvorac Bukeleon, koji će se kasnije naći u sklopu Velikog Dvorca.

Slabost morskog bedema u odnosu na kopnene bedeme, pokazala se tokom krstaških opsada Carigrada tokom 1203. i 1204. godine kada su krstaši IV krstaškog pohoda uz pomoć Mlečana dva puta preko morskog bedema na obali Zlatnog roga prodrli u grad, zauzevši ga:

1. 1203. godine u ime Isaka II (1185.-1195., 1203.-1204.) i Aleksija IV Anđela(1203.-1204.)

2. 1204. godine u svoje ime srušivši Vizantiju i stvorivši na njenim temeljima Latinsko carstvo.

Posledica ovih osvajanja grada, kao i stravično pljačkanje i iživljavanje nad stanovništvom koje ih je pratilo, bilo je stvaranje velikog straha među Vizantincima od slabosti morskih bedema što je za posledicu imalo hitne opravke prvo morskog bedema kad god bi se ukazala opasnost pred Carigradom.

Neposredno nakon oslobođenja Carigrada i obnove Vizantije 1261. godine Mihajlo VIII Paleolog ((1259.) 1261-1282) je u strahu od zapadne intervencije, prvenstveno Karla I Anžujskog sproveo poslednju fazu u gradnji morskog bedema. Bedem je tom prilikom dodatno povišen i podebljan. Posle izbijanja sukoba sa Đenovljanima u Peri 1351. godine i pokretanja flote Đenovljanske republike ka Carigradu izvršena je velika obnova zarušenih delova bedema.

Tokom poslednje opsade Carigrada i njegovog konačnog pada 1453. godine mali deo borbe vodio se na morskom bedemu. Prvi razlog tome je pojava teškog artiljerijskog oružja kojim je dejstvovano po kopnenim bedemima zbog čega je Mehmed II (1451.-1481.) svoje trupe koncentrisao na njih. Drugi razlog je premoć koju je malobrojna, ali sposobnija mešovita (vizantijska, đenovljanska i mletačka) flota imala nad osmanlijskom u Zlatnom rogu. Bez obzira na to efekat pada Carigrada iz 1204. godine i dalje je bio veliki, jer je stanovnike zahvatio potpuni užas kada su jednog jutra u Zlatnom rogu ugledali otomansku flotu koja je pomoću balvana po Mehmedovoj naredbi prevučena preko kopna iz Bosfora. Poslednji vizantijski car Konstantin Dragaš (1449.-1453.) je odbranu morskog bedema na obali Zlatnog roga poverio mornarima sa Krita koji su takvom žestinom branili povereni bedem čak i nakon pada većeg dela grada i pogibije Dragaša, da su Osmanlije ovladale tim bedemom tek kada su se sporazumele sa Krićanima da oni mogu na miru i pod oružjem, da na svojim brodovima napustite grad.

Morski bedem čini jednostruki bedem ojačan sa 298 kula,ukupne dužine oko 14.5km sa 30 kapija.Prostire se od Drvene kapije(grč. Xyloporta) u Vlahernskom bedemu na obali Zlatnog roga preko rta svetog Dimitrija(Seraglio) do Mermerne kule na obali Crnog mora.Sam bedem se sastoji od dva dela koja se spajaju na ulazu u Bosfor odnosno na rtu svetog Dimitrija(Seraglio):

• Bedem na obali Zlatnog roga

• Bedem na obali Crnog mora

Poseban segment morskog bedema sačinjavaju njegovi delovi koji su opasivali Carigrdska pristaništa.

Bedem na obali Zlatnog roga nije podignut na samoj obali mora već je od nje udaljen oko 40m.Visina mu je oko 10m i prostire se 5.6km u dužinu sa 17 kapija,a ojačan je sa 110 kula.

Spisak kapija,polazeći od rta svetog Dimitrija(Seraglio):

1. Evgenijeva kapija (grč. Pylē Evgeniou) ili Mermerna kapija(grč. Marmaroporta), tur. Yali Kiosk Kapısı.

2. Bonova kapija (grč. Porta Vōnou).

3. Kapija Neorion (grč. Pylē Neōriou, Kapija Brodogradilišta) ili kapija Oraja(grč. Ōraia Pylē, Krasna kapija).

4. Kapija Ikanatisa (grč. Porta Ikanatissēs).

5. Kapija svetog Marka(grč. Porta Agiou Markou) ili Jevrejska kapija(grč. Evraikē Pylē), tur. Baluk Bazar Kapısı.

6. Kapija Perame (grč. Pylē Peramatos).

7. Kapija svetog Jovana Korniškog ()

8. Kapija Drungarija (grč. Pylē Drouggariōn), tur. Odun Kapan Kapısı.

9. Kapija Ajazma(?)

10. Kapija Plateja (grč. Pylē Plateias), tur. Un Kapan Kapısı.

11. Kapije eje Pege (grč. Pylē eis Pēgas).

12. Kapije svete Teodosije (grč. Pylē Agias Theodosias), tur. Aya Kapı.

13. Kapija Deksiokrat (grč. Pylē Dexiokratous), tur. Yeni Aya Kapı.

14. Kapija Petriona (grč. Pylē Petriou), tur. Petri Kapı.

15. Kapija Fanara (grč. Pylē Fanariou), tur. Fener Kapı.

16. Kapija Bahit

17. Kapija Vasiliska (Careva) (grč. Vasilikai Pylai), tur. Balat Kapı (Dvorska kapija).

18. Kapija Kinegou (grč. Pylē Kynēgou, Lovčeva Kapija).

19. Kapija svete Anastasije (grč. Pylē Agias Anastasias).

20. Kapija Koilomena (grč. Koiliōmenē Porta), tur. Ayvan Saray Kapısı.

Bedem na obali Crnog mora je podignut na samoj obali sa temeljima u moru.Visina mu je između 12m i 15m i prostire se 9km u dužinu sa 10 velikih i 3 male kapije,a ojačan je sa 188 kula.U sklopu ovog dela bedema nalaze se i dva dvorca:

• Bukeleon

• Mangana

Spisak kapija,polazeći od Mermerne kule:

1. Kapija svetog Jovana Studijskog (grč. Pylē Agiou Iōannou tou Stouditou), (tur. Narli Kapı,Kapija Ruža).

2. Kapija Psamatije (grč. Porta Psamatheos), tur. Samatya Kapı.

3. Kapija svetog Emilijana (grč. Pylē Agiou Aimilianou), tur. Daut Paşa Kapısı.

4. Kapija Vlaga (grč. Porta Vlaggas).

5. Kapija Kontoskaliona (grč. Porta Kontoskaliou), tur. Kum Kapısı.

6. Gvozdena kapija (grč. Sidēra Pylē).

7. Kapija Bika i Lava (grč. Porta Vōos kai Leontos) odnosno kapija Bukeleon (grč. Porta Voukoleōn), tur. Catladi Kapı.

8. Bezimena kapija na južnom delu kompleksa Velikog Dvora, tur. Ahir Kapısı.

9. Bezimena kapija na istočnom delu kompleksa Velikog Dvora, tur. Balukhane Kapısı.

10. Kapija svetog Lazara (grč. Porta Agiou Lazarou).

11. Mala kapija Odegetrije(grč. Porta tēs Odēgētrias).

12. Mala kapija protovestijara Mihajla (grč. Porta Mikhaēl Prōtovestiariou), tur. Değirmen Kapı.

13. Istočna kapija (grč. Eōa Pylē) ili kapija svete Varvare (grč. Pylē Agias Barbaras), tur. Top Kapısı.

Materijali korišćeni u gradnji Carigradskih bedema [uredi]

Za izgradnju bedema korišćena je kombinacija kamenih blokova sa ciglama,dok je kao vezivo korišćen krečni malter.Pored toga,dosta često je u gradnji korišćen mermer koji je uziman sa ruševina iz doba antike kojih je bilo po gradu ili iz kamenoloma sa obala Mramornog mora koji su njime,očigledno,bili bogati.

Kameni blokovi su rađeni od tercijarnog krečnjaka vađenog u kamenolomima,koji su se nalazili oko 5km zapadno od Zlatne kapije.Cigle su pečene u blizini grada,iako do danas nisu pronađeni ostaci ciglana iz doba Vizantije.Dužinacm do 36cm sa oko 6cm u širinu.Na njima se ponekad moglo videti ime njihovog ktitora,proizvođača ili trenutnog cara.Malter je pravljen mešanjem kreča sa komadićima ili prašinom nastalim od cigala.Sam malter je nakon sušenja,postajao je veoma tvrd. cigala je varirala od 30

Sam zid je građen od spoljašnjeg i unutrašnjeg dela.Sa spoljnih strana se nalazi deset redova materijala:

• 9 redova kamenih blokova

• 1 red u kome se nalazi 5 redova cigala.

Unutrašnjost zida je ispunjena delovima cigala i kamenih blokova povezanih malterom.

Morski bedem danas [uredi]

Tokom godina otomanske i turske vladavine Carigradom veći deo morskog bedema je uništen ili je iskorišćen kao osnova za druge zgrade.Veći deo morskog bedema na obali Crnog mora stradao je prilikom izgradnje pruge u drugoj polovini XIX veka i velike obilaznice(Kenedijeva ulica, tur. Kennedy cadesi).Danas su opstali samo sporadični i nepovezani fragmenti na obali Zlatnog roga,dok na obali Crnog mora ima dužih segmenata bedema koji su danas vidljivi.Najbolje očuvani primer morskog bedema može se videti na samom ulazu u Bosfor,pošto je taj deo bedema korišćen kao bedem kompleksa Topkapi palate u kojoj su do sredine XIX veka živeli otomanski sultani.

• < Prev
• Next >